Алег Латышонак: Пішу кнігу пра старажытную гісторыю Падляшша

Беларускае Радыё Рацыя паразмаўляла са спадаром Алегам пра яго кнігі і любімыя гістарычныя тэмы.

Алег Латышонак: Гэта была кніга «Беларускія вайсковыя фармаванні 1917 — 1923». Гэта быў вынік маіх доўгіх даследаванняў гісторыі беларускай вайсковай справы таго часу. Першая мая даследчая праца пачалася, можна сказаць, на грамадскае запатрабаванне, паколькі тадышні лідар беларускага студэнцкага руху ў Польшчы Пятро Багроўскі сказаў: хлопцам трэба героя! Усе чулі пра Булак-Балаховіча. І я пачаў з Булак-Балаховіча, а пасля аказалася, што шмат людзей тады ваявала за незалежную Беларусь.

Алег Латышонак: Не, зусім іншая. Я часам яшчэ пісаў пра вайсковыя справы, але гэта ўжо, можна сказаць, калі штосьці новае трапіла ў рукі, або штосьці не скарыстаў раней. Гэта ўсё знайшлося ў маёй кнізе, выдадзенай па-беларуску, «Жаўнеры БНР». А «Нацыянальнасць — беларус» гэта зусім іншая кніга, паколькі я думаў напісаць кнігу пра беларускі нацыянальны рух, як ён сёння бачыцца, пра пачаткі беларускага нацыянальнага руху. І думаў, што трэба напісаць нейкі раздзел, у якім будзе даследаванне, адкуль увогуле ўзялася назва Беларусь, беларусы. Бо як можа існаваць беларускі нацыянальны рух, калі невядома, адкуль гэта бярэцца. І як пачаў даследаванні, то гэта заняло ў мяне пяць гадоў. Аказалася, што з гэтага ўзнікла зусім новая кніга пра сярэднявечча і ранні мадэрны перыяд. Я да 19-га стагоддзя ў ёй не даехаў. Але гэта была вялікая прыгода для мяне. Даследаваць адкуль назва ў цябе, тваёй краіны, тваіх братоў, усіх суродзічаў. Гэта вялікая справа. Адразу скажу, што я не ведаю, адкуль гэта. Але вельмі старая назва, з паловы 13-га стагоддзя. Часта і цяпер чуем, што гэта то цар прыдумаў, то царыца, але калі навукова да гэтага падысці, то вельмі старая назва.

Алег Латышонак: Была, напрыклад, беларуская курэнцыя, як бы свая валюта. Шмат было такіх назваў.

Алег Латышонак: З канца 16-га стагоддзя. Раней была такая ўяўная Беларусь Русь. У розных месцах магла знаходзіцца. Хаця я думаю, што першая згадка пра Беларусь як раз да нашай зямлі адносілася. Але фактычна на зломе 16 — 17 стагоддзяў гэтая назва замацавалася за ўсходам Беларусі. Хаця некаторыя яе і да Наваградчыны адносілі, і да заходняга Палесся. Так што, старая назва. Мае даследаванні пра 19-ае стагоддзе знайшліся ў кнізе «Нацыянальнасць — беларус». Бо тая мая першая кніга пра назву Беларусь — гэта «Ад белых русінаў да беларусаў». Думаю, што варта было гэтаму прысвяціць столькі часу. Не я адзін гэтым займаўся, таксама Алесь Белы, і з не меншым вынікам. Прынамсі навукоўцы ўжо не спрачаюцца пра даўніну гэтай назвы і да каго яна адносілася.

(...)

Ёсць грамадскае запатрабаванне на гісторыю Падляшша ў сярэднявеччы. Гэтым я думаю заняцца ў бліжэйшы час. Гэта 11 — 14 стагоддзе. Паколькі ў 15-ым, калі Падляшша ўваходзіць у Вялікае Княства Літоўскае Вітаўта, то зусім новы перыяд пачынаецца. Так што, не далей канца 14 стагоддзя.

Алег Латышонак: Няма ніводнай кнігі. Таму я першую напішу. Былі артыкулы, нават цікавыя, але гэты перыяд, менавіта да канца 14-га стагоддзя, калі Падляшша была часткай Русі, пра гэта даволі неахвотна ўспамінаюць, у сённяшніх гістарычных кнігах гэта 3-4 старонкі, а можна напісаць сотні.

Цалкам размова — у далучаным гукавым файле!