Адзінае на патрэбу
Бандарук Канстанцін
Нагорная казань - 4. „Шчасьлівыя тыя, хто жадае праўды”
„Шчасьлівыя тыя, хто жадае і прагне праўды, бо яны спатоляцца”, — гучыць чацьвёрты запавет. Голад і смага — звычайныя патрэбы чалавечага цела, аднак вучні Хрыстовы павінны адчуваць іншы голад і прагу. Гэта гарачае жаданьне наблізіцца да праўды і справядлівасьці паводле ўзору Хрыста. „Хто нап’ецца вады, якую Я дам яму, ня ўсьмягне навекі”, — гаворыць Хрыстос (Яан. 4, 14). Яго чысьціня і сьвятасьць былі бязьмежныя. Для нас гэта вяршыня лесьвіцы: мы на вельмі нізкай яе ступеньцы, аднак нашае заданьне — дасягнуць самую вышыню. Шчасьлівы той, хто імкнецца да гэтага, бо згодна Хрыстоваму абяцаньню, яго прага будзе заспакоена.
Праўда — гэта Бог. У Старым Запавеце Бог пасылаў людзей, якія не зважаючы на супраціў і цяжкасьці абвяшчалі праўду. Увасабленьнем яе стаўся Ісус Хрыстос. „Мы ведаем, што Ты справядлівы і шляху Божаму праўдзіва вучыш і не стараешся дагадзіць нікому, бо не глядзіш на абліччы”, — шчыра прызналі нават яўныя ворагі Хрыста — фарызэі (Мацьв. 22,16). Хрыстос і Сам пра Сябе заявіў: „Я — праўда, Дарога і Жыцьцё” (Яан. 14, 6). „Я на тое нарадзіўся і дзеля гэтага прыйшоў на сьвет, каб сьведчыць аб праўдзе. Кожны, хто з праўды, слухае голасу Майго” (Яан. 18, 37), — заявіў Хрыстос Пілату. Гэтую сцэну цудоўна прадставіў мастак Мікалай Гэ. Акрываўлены, зьбіты Хрыстос ледзь стаіць ля сьцяны, калі кажа менавіта гэтыя словы. Раскошна апрануты, самаўпэўнены Пілат глядзіць на яго з пагардай і са зьедлівай усьмешкай пытаецца: „А што такое праўда?” Яго не цікавіць, што думае гэты чалавек, якога лёс поўнасьцю ў ягоных руках. Ісус Хрыстос можа сабе гаварыць пра годнасьць кожнага чалавека, праўду, справядлівасьць і таму падобныя высокія матэрыі, а ён можа заткнуць яму рот кулаком. Пра якую праўду можа гаварыць гэты жаласны яўрэй? Неістотнае на чыім баку праўда, але чый голас важнейшы. Вага сказанага залежыць ад таго, хто гаворыць! Слушнасьць і праўда на баку мацнейшага, а за ім стаіць уся імпэрыя зь яе магутным войскам і адміністрацыяй. „Няўжо ня ведаеш, што я ўладны выпусьціць цябе і ўладны ўкрыжаваць цябе?” Калі ты нават нявінны, дык можна цябе абвінаваціць у чым заўгодна: у парушэньні грамадзкага парадку, супраціўленьні законным уладам, бунтарстве, абразе кіруючых у дзяржаве асобаў. Можна заўсёды дапасаваць адпаведны параграф, а людзі і так ва ўсё павераць, бо ня маюць магчымасьці пазнаць праўду. Як-жа гэта нагадвае сытуацыю, якую зараз назіраем у Беларусі...
Пілаты былі і ёсьць! Іхны лёс падобны: праўда — ілюзорная, а панаваньне — кароткатрывалае. Як гаворыцца ў народнай пагаворцы: „Няпраўдай сьвет пройдзеш, але дадому ня вернешся”. Людзям, бы бяздумным авечкам, убіваюць у галовы самыя недарэчныя ідэі і яны вераць у іх. Гэтую засьлепленасьць заўсёды пасьпяхова скарыстоўвалі ўсе дэмагогі і дыктатары. Як гэта ня горка, але тысячу разоў сказаная хлусьня сапраўды ўспрымаецца за праўду. Вось таму ў Евангельлі гаворыцца: „Пазнайце праўду і праўда вас вызваліць” (Яан. 8, 32). Яна вызваліць вас ад вашай некрытычнай засьлепленасьці і наіўнасьці, зь якой ставіцеся да людзей і справаў у сапраўднасьці ня ведаючы іх. Важны ня вонкавы выгляд і форма, але корань і сутнасьць справы. Праўда — пастаянная і няўхільная. Праўду нельга нагінаць дзеля сваёй карысьці: не яна павінна нам служыць, але мы ёй! Яе нельга абмінуць, ні перахітрыць. Любая аснаваная на хлусьні сыстэма разваліцца, а праўда, бы алей, усплыве на паверхню і заўсёды патрабуе разьлічыцца з кожнай здрады, хлусьні і фальшу.
Праўду трэба шукаць, ісьці за ёю, жыць у адпаведнасьці зь ёю і пашыраць яе. Толькі тады чалавечае жыцьцё становіцца паўнацэнным. Гэта дасканала бачна на прыкладзе Эдзіт Штэйн, яўрэйкі, жанчыны-філёзафа, вучаніцы прафэсара Гусэрла, вялікай індывідуальнасьці, якая нястомна шукала менавіта праўду. Пасьля гадоў унутраных неладоў і ненасычанасьці, яна з радасьцяй заявіла свайму прафэсару: „Я знайшла праўду”. І тады ў адказ пачула: „Дык за праўдай трэба ісьці”. І Эдзіт Штэйн пайшла. Хаця адракліся ад яе і сям’я, і асяродзьдзе, яна стала хрысьціянкай і неўзабаве манашкай.
Бывае, што шчыра імкнучыся да праўды, дабра і справядлівасьці чалавек бывае выстаўлены на кпіны і сьмешнасьць. Само дабро неаднойчы падаецца сьмешным, праўда — умоўнай, а запаветы — анахранічнымі. Назіраньне сапраўды вучыць, што да мэты трэба імкнуцца бессаромна і расьпіхаючыся локцямі, але Евангельле кажа: „Шукайце перш за ўсё Царства Божага і праўды яго, а ўсё астатняе, будзе вам дадзена”.