Адзінае на патрэбу
Бандарук Канстанцін
Дзесяць запаветаў - 1. „Хай ня будзе ў цябе іншых багоў...”
Прыблізна тры тысячы трыста пяцьдзесят гадоў таму ў пустыні Сынай прагучэлі дзесяць запаветаў, гэтак званы „дэкалёг”, які лёг у аснову сучасных канстытуцыяў, законаў і маралі.
Запаветы, дадзеныя на Сынаі, часта называюць „Майсеевым законам”, аднак гэты назоў патрабуе вытлумачэньня. Майсей толькі аб’явіў у сынайскай пустыні вялікія словы дзесяці запаветаў, аднак скрыжалі і словы на іх былі Божыя, яны вечныя і непахісныя, дадзеныя Богам для ўсіх часоў і народаў. Яны былі дадзены Богам не ў зямлі Ханаанскай, якой авалодаў ізраільскі народ, але ў пустыні Сынайскай. Гэта значыць, што яны былі дадзены ня толькі ізраільскаму народу, але ўсім народам зямлі.
І так першы запавет гучыць: „Я — Госпад, Бог твой, які вывеў цябе зь зямлі Егіпецкай, з дому няволі. Хай ня будзе ў цябе іншых багоў перад абліччам Маім”. Гэты першы запавет зьяўляецца асновай усіх дзесяці запаветаў Сынаю. Калі ён будзе выкананы, будуць выкананы і ўсе астатнія. Першы запавет гаворыць аб тым, што ёсьць толькі Адзін Бог, жывы і сапраўдны, якому ўсе павінны пакланяцца і якога ўсе павінны кахаць „усім сэрацам і ўсёй душою” (Мацьв. 22, 37). Бог адзін, аднак людзі могуць ствараць сабе мноства багоў, аб чым сьведчыць гісторыя шматлікіх рэлігіяў.
У Рыме быў Пантэон, дзе былі сабраны ўсе „багі” народаў тагачаснага сьвету. Напалеон таксама меў намер пабудаваць у Парыжы храм для ўсіх рэлігійных культаў зямлі. Аднак Бог гаворыць: „Хай ня будзе ў цябе іншых багоў”.
Мільёны хрысьціян пакланяюцца ў нядзелі і сьвяты адзінаму, жывому Богу, аднак ва ўсе астатнія дні тыдня служаць „іншым багам”. „Дзе скарб ваш, там будзе і сэрца ваша” (Мацьв. 6, 21), — перасьцерагае Хрыстос. Гэта значыць, што любы скарб можа стацца нашым ідалам, якому мы пачнем пакланяцца і якога пачнем кахаць. Усякі скарб, да якога прывязваецца наша сэрца, стае паміж Богам і намі, і пачынае быць ідалам для нас. У нашым сэрцы не павінна быць месца для некалькіх „багоў”.
У старажытных рымлянаў быў ідал Вакх, якому пакланяліся аматары віна, але і зараз яго культ квітнее. Не адышоў у гісторыю і культ багіні любові і прыгажосьці Вэнэры. Сучасныя хрысьціяне пакланяюцца таму-ж „залатому цяльцу” (Вых. 32, 4). Для шмат каго „богам” зьяўляецца страўнік, перад чым папярэджваў Апостал Павал у Лісьце да піліпійцаў (3, 8-19).
Што азначае для сучаснага чалавека гэты старажытны запавет? Калі-б спрабаваць перакласьці яго на сучасную мову, дык першы зь дзесяці сынайскіх запаветаў можна зразумець наступным чынам. Ніякае іншае памкненьне не павінна ў нас быць мацнейшае за дабрыню і жаданьне жыць у праўдзе. Ніякае асабістае жаданьне багацьця, значэньня, славы ня можа ўзрастаць да ролі бажаства. Ніякая пажадлівасьць або лянота ня могуць быць маторам нашых дзеяньняў. Дрэнна робім спрабуючы любой цаной разбагацець і адначасова закідаючы ўспамаганьне іншых і ўласнае духоўнае разьвіцьцё. Дрэнна робім, калі ня дбаем пра любую, добрую ініцыятыву, напрыклад, дапамогу пакрыўджаным, каб ня страціць на значэньні або каб не скампраметавацца ці стаць пасьмешышчам. Дабрыні і духоўнай паўнаты нельга адкладаць да часу, калі будзем заможнымі і ўплывовымі. Мы не павінны гнацца за посьпехам. Культура жыцьця важнейшая за паасобныя дасягненьні. Ніякае сумеснае бажаство не павінна зацямніць нашае імкненьне да штодзённага практыкаваньня дабра і выпрастоўваньня фальшу. Ні раса, ні народ, ні саслоўе, ні арганізацыя ня могуць стацца найвышэйшым дабром, дзеля якога можна зьнішчаць іншыя народы, абкрадаць іншыя нацыі, эксплуатаваць іншыя клясы. Таксама бажаство тэхнічнага прагрэсу, разьвіцьця навукі, міф шчасьця мінулых пакаленьняў ня могуць апраўдваць, напрыклад, ні дасьледаваньняў небясьпечных для чыйгосьці здароўя, ні якой-небудзь крыўды спрычыненай каму-небудзь. Імкнучыся да дасканаласьці ў сваёй прафэсіі мы не павінны забывацца ні пра абавязкі ў дачыненьні да іншых, ні пра ўласную духоўную паўнату, культуру і тонкасьць у штодзённым жыцьці. Найбольш культуры перадаецца ўзьдзейнічаючы на сваіх блізкіх. Нельга забывацца пра іх, ствараючы рэчы, разьлічаныя на вынік у далёкай будучыні. Калі мы — хрысьціяне і верым у Адзінага Бога, мы не павінны думаць, што толькі з гэтай прычыны мы ўжо свабодны ад ідалапаклонства. Наша жыцьцё можа быць больш паганскім, чымсьці жыцьцё чалавека, што пакланяецца кумірам. Тое, як хто жыве, важнейшае за тое, якім статуям ён пакланяецца. Калі мы гонімся за выгадай і роскашай, не спрабуючы нават зьмякчыць галечу вакол сябе, дык нават трымаючыся царкоўнага вучэньня і нават будучы сьвятарамі і прапаведнікамі Адзінага Бога, застаемся ідалапаклоньнікамі.
Гэтак можам, хаця літаральна гэтак ня мусім, адчытаць старажытны запавет: „Хай ня будзе ў цябе іншых багоў перад абліччам Маім”.