Адзінае на патрэбу
Бандарук Канстанцін
Дзесяць запаветаў - 3. „Не вымаўляй Імя Госпада Бога свайго дарма...”
„Не вымаўляй Імя Госпада Бога свайго дарма, бо Госпад не пакіне без пакараньня таго, хто дарма вымаўляе Яго Імя”, — гучыць трэці запавет. Трэба адзначыць, што менавіта да гэтага запавету хрысьціяне ставяцца асабліва няўважліва і ён парушаецца часьцей за іншыя, літаральна кожны дзень. У трэцім запавеце забараняецца блюзьнерства або зьняважлівае слова супраць Бога, нараканьне на Яго, кашчунства, калі сьвятыя рэчы становяцца аб’ектамі жартаў, зьняслаўленьня, фальшывая прысяга, парушэньне абяцаньняў, дадзеных Богу і бажба. Інакш кажучы, усё, што тычыцца Бога, храму і наагул таго, што сьвятое, якое павінна быць акружана глыбокай павагай. Дарэчы тут прыгадаць малітву Гасподнюю „Ойча наш” і словы „Хай сьвяціцца Імя Тваё” (Мацьв. 6, 9), у якіх заклікаецца ўзьвялічыць і ўславіць Імя Гасподняе. Як прыклад такога ўслаўленьня ў кнізе прарока Ісаі чытаем: „Вакол яго стаялі сэрафімы... і ўсклікалі яны, і гаварылі адзін да аднаго: сьвяты, сьвяты, сьвяты Госпад Саваоф! Уся зямля поўная славы Тваёй” (Іс. 6, 2-3).
„Госпад Саваоф” — адно са старазапаветных імёнаў Бога. Іншыя — гэта „Ягвэ”, „Адонаі”, „Элёгім”. У Новым Запавеце часьцей за ўсё ўжываюцца імёны „Госпад” ды „Бог” і менавіта яны найчасьцей вымаўляюцца дарма сучаснымі хрысьціянамі. Што гэта значыць „дарма”. Інакш кажучы, пры ўсякім глупстве, пры дробных, неістотных абставінах, на кожным кроку. Мы вымаўляем Божае Імя ў хвіліны незадаволеньня, гневу, боязі, няўдачы, у момант разгубленасьці або нечаканасьці. Дарэмным вымаўленьнем Божага Імя зьяўляецца гэтак званая бажба, закліканьне Бога ў сьведкі, калі трэба і калі ня трэба, нават у выпадку яўнай хлусьні і няпраўды. Гэты грэх зьдзейсьніў нават Апостал Пётр. „Тады ён пачаў прысягаць і бажыцца: я ня ведаю Гэтага Чалавека” [Хрыста] (Мацьв. 26, 74). Гэта жахліва, але так напісана ў Евангельлі. Найстарэйшы, аўтарытэтны Апостал заклікае Бога ў сьведкі, што ня ведае Хрыста.
Дарэмным вымаўленьнем Божага Імя зьяўляецца і прыпісваньне Богу нашых уласных выдумак і дзеяньняў. Безь ніякага застанаўленьня паўтараем фразы: „Бог даў”, „Бог натхніў”, „не дай Бог”, хаця на самай справе ўсё, што мы прыпісвалі Богу, было нашым маладушным жаданьнем, плянам або дзеяньнем. Інакш кажучы: Бог тут ні пры чым... Гэта зьбітая фраза і такая яе сапраўдная цана.
Трэці запавет Гасподні можна адчытаць і з гледзішча агульначалавечых каштоўнасьцяў. Калі-б імя „Бог” замяніць тым, што дарагое і сьвятое для нават няверуючага чалавека, напрыклад, „маці”, „Айчына”, „гонар”, дык выявілася-б, што інтуітыўныя адчуваньні людзей супадаюць з духам біблейскага заканадаўства. Парафразуючы трэці запавет можна было-б сказаць наступным чынам: пра вялікія рэчы гавары з павагай. Не прафануй таго, што сьвятое, узьнёслых пачуцьцяў не вынось на рынак. Не кідай — як гаворыцца ў Пісаньні — бісеру перад сьвіньні. Пазьбягай таксама высакамоўных слоў, асабліва стрымана гавары пра дабро ўсяго чалавецтва, Бога і Айчыны, бо не вядома, ці не ідзе табе пра тваё ўласнае дабро. Пра такіх людзей у адным зь фільмаў пра нямецкую акупацыю адзін з герояў кажа: „Ён ахвотна аддаў-бы жыцьцё за Радзіму, толькі здароўе не дазваляе”. Ад паўнаты сэрца хай маўчаць вусны... Калі ты разумны — маўчы, хаця ведаеш! Маўчы, калі сапраўды глыбока не перажываеш таго, што хочаш сказаць і калі сам ня верыш у тое, аб чым пераконваеш іншых. Не гавары казаняў, якіх не падмацоўваеш сваім уласным жыцьцём. Пазьбягай пафасу, не сьвяшчэннадзейнічай сваіх слоў, але проста заўсёды гавары праўду, бо інакш заблытаешся ў сваіх махлярствах і забудзешся, што каму сказаў. Пазьбягай таксама цынізму, гаворкі без пачуцьця значэньня слова, зьняважлівых выказваньняў у дачыненьні да розных людзей і справаў. Калі трэба некаму дапамагчы, дык дапамагай з думкай толькі аб тым, каму дапамагаеш, а ня толькі дзеля прынцыпу, ня толькі таму, што гэта высакародна, дзеля свайго псыхічнага камфорту: „вось які я добры”.
Усё гэтае зьмяшчаецца ў кароткім, старажытным запавеце: „Не вымаўляй Імя Госпада Бога Твайго дарма”.