Адзінае на патрэбу
Бандарук Канстанцін
„Калі брат твой зграшыць — дакор бліжняму”
(Мацьв. 18, 15-20)
Са штодзённага назіраньня бачна, што крытычныя заўвагі у свой адрас успрымаюцца зь неахвотай і мала хто любіць іх. З другога боку, калі дакор або вымова адбываюцца ў евангельскім духу, магчыма гэта найбольш шчырая праява братэрскай любові. Ён тады выключае усякае жаданьне помсты або самавызначэньня, робіцца выключна для дабра іншага чалавека. „Калі брат твой зграшыць супроць цябе, ідзі і выкрый яго паміж табою і ім адным” (18, 15), — сказана ў Евангельлі. Адсюль бачна як павінен выглядаць сапраўдны дакор. Гэтым прынцыпам мы павінны кіравацца ў сямейным і працоўным жыцьці, сярод сяброў, у сваім штодзённым асяродзьдзі. „Калі брат твой зграшыць” можа азначаць таксама: калі твой муж, жонка, сын, швагер або работадаўца дапусьцяць памылку. Можна было-б сказаць, што нарэшце ў Евангельлі прагучэў нейкі просты і прыемны запавет. Бо ці-ж не блізкая нашай натуры ахвота некага аблаяць, зьвярнуць увагу на чужыя недахопы? Аднак на самай справе дакор зьяўляецца адной з найцяжэйшых рэчаў і, мабыць, таму ў здаровым выглядзе яго гэтак мала ў міжчалавечых адносінах. Хрыстос не падахвочвае нас, каб лавіць чалавека на яго памылках, абгаворваць, радавацца чужым промахам або публічна выяўляць нечыя памылкі крывадушна прытвараючыся, што вельмі нас яго ўчынак засмучае.
Нам нагадваецца іншае: „Ідзі і выкрый яго паміж сабою і ім”. Знайдзі ў сабе сьмеласьць, глянь проста ў вочы і адкрыта скажы, што на тваю думку годнае асуджэньня, каб больш не рабіў гэтага або выправіў зробленае. Гэта зьвязана з рызыкай, што можаш яму зрабіць прыкрасьць. Ён можа адхіліць твае закіды, або сам скажа, што пра цябе думае. Не зьвяртай на гэта ўвагі: калі цябе паслухае, ты прыдбаў свайго брата. Калі-б сваім дзецям ты расказаў аб заганных учынках маці, або маці аб правінах дзяцей, або калі-б толькі намерваўся дакараць, але не зрабіў гэтага — не прыдбаў-бы, але страціў-бы свайго брата, або толькі ўмацаваў-бы ў дрэнных паводзінах. Калі-б муж і жонка напаміналі адзін аднаго ў духу евангельскай лагоднасьці, дык ня раз маглі-б прадухіліць небясьпечны ланцуг узаемных прэтэнзіяў, халоднасьці і жаданьня адыграцца, што нішчыць найлепшыя сужэнствы. Факт, што чалавек можа спакойна прыняць напамін, падмацоўвае і падбадзёрвае. Такім чынам лепшым, больш сьпелым становіцца і той, хто напамінае, і той, хто прымае напамін. У Сьвятым Пісаньні сказана: „Абражаны брат цяжэйшы для здабыцьця за крэпасьць” (Прытч. 18, 19). Неаднойчы пасьля такога дасьведчаньня адносіны паміж двума асобамі робяцца ясныя бы неба пасьля дажджу, яны бліжэйшыя адзін аднаму як ніколі дагэтуль.
Акрамя напаміну проста ў вочы Евангельле гаворыць пра выпадкі, калі ўмяшацца павінна ўся грамада або Царква і прытым публічна. Царква атрымала ад Хрыста ўладу напамінаць сваіх паасобных членаў уключна з адлучэньнем ад сваёй абшчыны тых, хто ня хоча паправіцца: „Хай будзе як язычнік”. Гэтая моц Царквы пашырана на іншыя справы, дзякуючы ўладзе дадзенай Апосталам. „Каму даруеце грахі, будуць дараваны, а каму затрымаеце, будуць затрыманы”. Хрыстос сказаў, што Дух Сьвяты, зьявіўшыся на сьвет, „пераканае сьвет аб грэху” (Яан. 16, 8) і такое-ж заданьне спачывае на Царкве. Менавіта праз Царкву, якая абвяшчае Божае Слова, Сьвяты Дух пераканае сьвет аб грэху і дзякуючы Царкве адпускае і затрымоўвае грахі. Да Царквы адносіцца таксама слова сказанае прароку: „Я цябе прызначыў сторажам, каб чуючы з вуснаў Маіх напаміны, выконваў іх ад Майго Імя” (Езак. 33, 7-9).
Стораж сьвету — абавязак амаль невыканальны. „Калі стораж бачыць, што прыходзіць меч і не дзьме ў трубу і народ не перасьцярожаны... віна за яго гібель спачне на сторажу” (Езак. 33, 6). Вось таму Царква ня можа маўчаць, хаця многія хацелі-б загнаць яе ў сьцены храмаў. Выяўленьне непарадку і заганаў у грамадзкім і прыватным жыцьці належыць да непасрэдных абавязкаў Царквы. Нямы і бездапаможны вартаўнік не патрэбны ні Богу, ні людзям.
Аднак асноўная праблема ў іншым. Як пазнаць, калі Царква зьяўляецца сапраўдным Божым вартаўніком, які перадае Ягоную волю і суд над сьветам, а калі робіцца вартаўніком самой сябе, свайго мінулага або ўстаноўленага парадку? Звычайна гаворыцца, што Царква зьяўляецца вартаўніком, калі выказваецца на тэму веры і маралі, але перастае ім быць, калі закранае бытавыя, эканамічныя або палітычныя пытаньні. На першы погляд гэта праўда, аднак не заўсёды, паколькі нават у палітыцы трэба неаднойчы рабіць выбар у адпаведнасьці з сумленьнем. Трэба, каб кожны хрысьціянін намагаўся быць вартаўніком уважліва ўслуханым у Слова Божае і тады ўнутранае азарэньне Сьвятога Духа дапаможа яму распазнаць намеры ўлады. Калі яна запатрабуе гэтага, трэба быць ёй паслушлівым і падданым, не баючыся нават абвінавачаньняў у рабалепнасьці, але калі гэта неабходна, сьмела выступіць супраць злоўжываньням улады.
Апостал Павал паказвае шлях, з дапамогай якога можна пераадолець кожны, любы канфлікт паміж паслухмянасьцяй і супрацівам. „Нікому нічога ня будзьце вінны акрамя ўзаемнай любові, бо хто любіць другога — выканаў закон” (Рым. 13, 8). Гэты прынцып павінен пашырацца і на напамін бліжняга. Блажэнны Аўгустын менавіта з братэрскім дакорам спалучае словы Паўла кажучы: „Любі і рабі, што хочаш. Калі маўчыш — маўчыш, калі гаворыш, калі напамінаеш, калі прабачаеш, усё гэта рабі кіруючыся любоўю. Будзь крыніцай любові, бо з гэтай крыніцы можа выплываць толькі дабро” (Тракт. ін Ёг. 7, 8).
Трэба нам нястомна прасіць Госпада, Які сказаў, што знаходзіцца паміж намі, каб навучыў нас гэтай цяжкай формы любові, якая ўмее напамінаць, не адбіраючы надзеі, і змагацца са злом не абражаючы.