Адзінае на патрэбу
Бандарук Канстанцін
Памінаньне памерлых
За кожнай Сьвятой Літургіяй, не кажучы пра спэцыяльныя дні, Праваслаўная Царква памінае памерлых. Кожны з нас, акрамя „памяньніка”, які перадаецца сьвятару ў храме, носіць у сваім сэрцы імёны найдаражэйшых яму, найбліжэйшых людзей, якія выклікаюць у нас успаміны і жаль. На самай справе, адзіным спосабам жыцьця пасьля сьмерці зьяўляецца жыцьцё ў памяці іншых людзей. Як праваслаўныя хрысьціяне мы таксама верым, што нашы блізкія жывуць „у Богу”. Калі наведваем іхныя магілы, дык ня толькі каб паўспамінаць, яшчэ раз расчуліцца над балючым момантам разьвітаньня, але каб праз малітву наладзіць лучнасьць зь імі, навучыцца ад іх нечага пра тое вялікае падарожжа, якое раней ці пазьней чакае і нас.
„Душы справядлівых у руках Божых і не дасягне іх пакута”, — гаворыцца ў Сьвятым Пісаньні (Прытч. 10, 3). Сьмерць блізка кожнага з нас. Перад ёю мы ўсе бясспрэчна роўныя, безабаронныя быццам дзеці. Можна гэтак вобразна гаварыць пра жахі сьмерці, але гэта толькі ўзмоцніла-б нашы пакуты. Аб гэтым аспэкце сьмерці самі ведаем дастаткова і няма патрэбы, каб Царква або прапаведнік бясконца гаварылі аб гэтым. Гэткім чынам могуць нас толькі раздражняць, бо ўзьнікае ўражаньне, што хочуць спэкуляваць на нашых слабасьцях і боязях ды запалохаць бы гарэзьлівых дзяцей.
Дык ня будзем гаварыць аб такой сьмерці, але той, якую можа адкрыць толькі Слова Божае. Аб той сьмерці, якая страціла сваё джала і была паглынута перамогай (1 Кар. 15, 54). Каб зразумець гэтую мову, неабходна нам вера. Трэба верыць, што сьмерць раз і назаўсёды пераможана пасьля таго, калі Хрыстос патаптаў яе і ўваскрос.
З дапамогай двух вялікіх мэтафараў Сьвятое Пісаньне спрабуе паказаць хрысьціянскае аблічча сьмерці. Можна яе прыраўняць да народзінаў. Існаваньне чалавека і космасу Хрыстос і Апостал Павал бачаць як „стан чаканьня” і непасрэдна прыраўноўваюць да цяжарнай жанчыны (параўн.: Яан. 16, 21; Рым. 8, 19). У той дзень закончыцца працяглае ажыцьцяўленьне „новага стварэньня” і народзіцца новы чалавек, прызначаны да вечнага жыцьця. Гэта нагадвае матылька, які паказваецца з кокану. Мы ўжо зьяўляемся гэтым новым стварэньнем — дзяцьмі Божымі, але як кажа сьв. Яан, толькі пазьней поўнасьцю выявіцца тое, кім мы ўжо зьяўляемся (1 Яан. 3, 2). Дзіцё, якое было схаванае ва ўлоньні маці, выходзіць на „сьвятло”.
Сьмерць можна таксама прыраўняць да хросту. „Хрышчэньнем павінен Я хрысьціцца”, — сказаў Ісус, намякаючы на Сваю сьмерць (Лук. 12, 50). Паняцьці хрост і сьмерць пераменна ўжывае Апостал Павал: „Пахаваныя зь Ім у хрышчэньні” (Кал. 2, 12); „Няўжо вы ня ведаеце, што ўсе мы, якія ахрысьціліся ў Хрыста, у сьмерць Яго ахрысьціліся?” (Рым. 6, 3). Гэтая сымболіка была больш зразумелая ў раньнехрысьціянскія часы, калі таго, хто прымаў хрышчэньне, вялі над раку або ў баптыстэрыю, што нагадвала невялікі басэйн. Ён здымаў вопратку і ўсе адзнакі свайго ранейшага статусу, акунаўся ў ваду і выходзіў зь яе апрануты ў белае адзеньне. Сьмерць, — кажа Апостал, — нешта накшталт гэтага. Скідаем марную вопратку цела, апускаемся ў зямлю, каб аднойчы ўстаць зь мёртвых апранутыя ў новае адзеньне адноўленага цела, атрыманае пасьля ўваскрэсеньня (параўн.: 1 Кар. 15, 42; 2 Кар. 5, 2). Адзеньне новае, аднак такое самае! Як кажа Тэртульян, „уваскрэсьне цела, кожнае цела, тое самае цела”. Блажэнны Аўгустын гаварыў, што „мы хочам быць шчасьлівымі з нашым целам, а не пагарджаць ім”. Дарэчы, Апостал Павал сьцьвярджае, што „знаходзячыся ў гэтай хаціне, уздыхаем пад цяжарам, зь якога ня хочам распрануцца, але адзецца, каб сьмяротнае жыцьцё было праглынена” (2 Кар. 5, 4). Няшмат вядома пра гэтае адзеньне. „Як уваскрэснуць мёртвыя?” — пыталі карынфяне (1 Кар. 15, 35). У адказ пачулі: „Які зямны, гэтакія і зямныя, і які нябесны, гэтакія і нябесныя”(1 Кар. 15, 48). Тое, што сталася з Хрыстом пасьля ўваскрэсеньня, станецца і з тымі, якія належаць Хрысту.
Такім чынам нашы думкі аб сьмерці накіраваны на ўваскрэсеньне. Бязь яго „дарэмная была-б вера наша” (1 Кар. 15, 14), а мы перад абліччам сьмерці не маглі-б зрабіць нічога іншага, як толькі сумаваць, „як усе тыя, што ня маюць надзеі” (1 Фесал. 4, 13). Некалі Іаў усклікаў: „Я ведаю, што Збавіцель мой жыве... пасьля таго, як скура гэтая зьнішчыцца, у целе сваім я буду бачыць Бога. Я ўбачу Яго сам; мае вочы ўбачаць, не чужыя” (Іаў. 19, 25-27).
Дзякуючы Хрысту, спадзяваньне перайшло ва ўпэўненасьць: з уласным целам, а не безь яго, убачым Бога.