Каханы горад
Зборнік эміграцыйнае ваеннае прозы
Антон Адамовіч - Тут не Масква
Беларусы — не расейцы!В. К.
Ішлі гады, паблісквалі вёснамі імклівымі, зіхацелі летамі навальнічнымі, асыпаліся ліставейнымі восенямі, залягалі сьнежна-іскрыстымі зімамі...
Ішлі гады...
Шчасьлівейшыя — мералі вёснамі гады. Маладосьцю мералі ўсё жыцьцё, як адзін вялікі дзень.
Ды ці бывае-ткі яна, вечная маладосьць?
І ці шмат шчасьлівых на сьвеце?
Шчасьлівыя прашчуры толькі — на леты лічылі век. Залаты іхны век — заўсёды ў мінуўшчыне...
«Лета Божага тысяча чатырыста дванаццатага ад нараджэнь ня Хрыста...»
І палеглі ў дамавіны прашчуры, шчасьлівыя, бестурботныя— занадта бестурботныя...
І пакінулі нашчадкам працу ў поце аблічча свайго, пакінулі вялікі, непазбыўны сум.
Сум вялікі, ой! узрос бясконца:
Дзе ж ты і лета, дзе й месяц ліпень?Пашчапаліся вусны ад сонца
І да плеч кашулі зрэбныя прыліплі... ...І пакінулі нашчадкам, нам — на восені мераць, лічыць гады...
І гады ішлі, цяклі гады, як адна даўгазвонная восень.
Ішлі гады...
* * *
Восень!
Перад новаю зданьню тваёй у экстазе ўкленчыў юнак, і песьня — на вуснах натхнёных.
...А песьня расла, сітавала душу,Нурцавала ў вяршаліны сосен,
Казала: прыйдзі, так цябе я прашу,
Прыйдзі, пурпуровая восень!
І восень прыйшла, восень — ці здань?
І дарыла дары ўсім, усім, і здалося ўсім — залатая восень. Залаты век — прашчураў век — мільгануў па-за пурпурам здані.
Кароткі век, восеньскі, матыліны век...
І ўгледзелі ўсе: не залатая — пурпуровая восень. І ўгледзелі ўсе — на пурпуры кроў. Кроў, прагная новай крыві. І сваю кроў угледзелі ўсе на пурпуры тым. І ўцямілі ўраз — што позна. Што пярэйдзе на пурпур уся жывая, гарачая кроў — крывічанская кроў краіны...
І чулі, як вецер нагвалт зазваніў,Бражджаў ува ўсе аканіцы.
Гарэла каліна ў сьцюдзёным агні,
Лісьцё пачало мітусіцца...
І пурпур гарэў, чырванеў, напіваўся, чарнеў...
Чорная восень — вось яна! Чорна, чорна ўсё навокал. І чорных варонаў — раптам — адкуль? — чорных варонаў грудкі й груды, і навалы чорных-чарнюшчых варон.
Чорныя вароны над бязьлістым садамУзьвіваюцца ўгору ды зноў асядуць...
На гальлі кашлатым сум сябе павесіў...
Як ляцець варонам к радасьці бязь песьняў?
А на песьню ж — якга — прыляцелі сюды. Ухапіць яе ў дзюбы, песьню жывую, ірваць, шкуматаць — і каб капала кроў, крывічанская кроў краіны — пад карканьня крык:
— Мас-ква! Мас-ква! Мас-ква!З гэтым трыюмфам — да радасьці гэнай ляцець.
Крывавая восень у Крывіі...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Крывавая восень!
Торбы надзела, пугі зьвіла і — туды, дзе заўсёды зіма, дзе—
Сьнягі, ляды,
Абрус жуды,
Назаўсягды,
На вечны час
Ляглі...
Пагнала перад сабою, а тэй там — няма, не было б канца...
І адзадзя, дзе быў бацькаў кут, —
З вараньнячым крыкам узьнімаюць лопат,
Круцяцца над ежай мітусьлівым лётам...
— Мас-ква! Мас-ква! Мас-ква!
Ненажэрная.
Тая, што сьлязам ня верыць...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Пазьлятаюць пялёсткі з шыпшыны —
У дзіды ўпартасьць кладзе яна.
Ах вы, сьцежкі роднай краіны,
Пасьля восені — будзе вясна.
Вясны не было. Навальніцай адразу ўдарыла лета. Навальніца ламала, крышыла, бушавала, навальніца — такое ня бачылі шчэ! І аціхла калі — недалёка вакол пачысьцеў далягляд.
Ды нячутна, ціхутка зь лета — зноў выйшла восень.
Зноў, але — новая. Жоўтая восень.
Залатая восень?
Сьцежкамі роднай краіны паходжвае восень, і ўпартыя дзіды шыпшыніны салютуюць ёй — жыве!
О Беларусь, мая шыпшына,Зялёны ліст, чырвоны цьвет!
У ветры дзікім не загінеш,
Чарнобылем не зарасьцеш!
Не зарасла, і чорныя крылы варон ня ўскрылі. Бо падрэзаны крылы ўжо,
Даляцець да песьні не хапае сілы,
Анямелі ўзмахі ў варон крыклівых...
Абыходзяць людзі, каб ня чуць іх крыку,
Да таго ён дзікі й да таго ён прыкры...
Няхай пакрычаць. Няхай папрабуюць узьлётваць нават, махаючы даўгімі чорнымі крысамі — там, дзе крылы былі... Няхай. Бо шырока дыхае прасьцяг, новым звонам восені далёка зьвініць:
— Тут не Масква! Тут не Масква!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Будзе яшчэ й зіма. Можа, лютая, можа, суворая, можа,
даўгая-даўгая ляжа яшчэ зіма. Будзе ўсё.
Але й вясна нарэшце — будзе?
Будзе, стане, бо ўсё мацней і размашысьцей гудзе звон восені, усё гразьней цяжкімі ўдарамі падае медзь.
Спасылка ва і спасылка .